چرا همدیگر را تنبیه می‌کنیم؟ | چه رفتارهایی جایگزین تحقیر و توهین ناشی از تنبیه است
تاریخ انتشار: ۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۰۷۸۱۸
همشهری آنلاین-یکتا فراهانی: والدین، مربیان و مراقبان وظیفه دارند به فرزندان خود راه‌های درست برخورد با ناملایمات و سختی‌ها را آموزش دهند تا بتوانند به شیوه‌های مناسب با دیگران تعامل داشته باشند. در صورتی که هنگام اشتباهات فرزندانمان اغلب ساده‌ترین گزینه یعنی تنبیه و پرخاشگری و اعمال زور و قدرت را انتخاب می‌کنیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
دکتر سعید بابایی، روان شناس و طرح واره درمانگر در مورد تنبیه و نقش آن در روابط می‌گوید: «در هر گونه ارتباطی گاهی پیش می‌آید که با تنبیه از جانب دیگران مواجه می‌شویم یا خودمان آنها را تنبیه می‌کنیم. یعنی به هر دلیلی رفتارهایی از افراد می‌بینیم که رفتارهای درخوری نیست. این موضوع در مورد کودکان بیشتر اتفاق می‌افتد. یعنی وقتی از سر ناآگاهی یا به خاطر هیجانات زیاد اشتباه می‌کنند به نوعی تنبیه می‌شوند.
در واقع هنگام اشتباه دیگران دو راهبرد وجود دارد؛ یا با ایجاد ترس کاری کنیم که این رفتارها دیگر تکرار نشوند یا با تحلیل بیشتر سعی در آگاه شدن از علت سر زدن رفتار اشتباه آنها داشته باشیم. »
اعمال نظر با ایجادترس و تهدیدمیتوان گفت راهبرد اول نوعی نمایش قدرت و زور است. یعنی بعضی افراد فکر می‌کنند چون زور و قدرت بیشتری دارند یا سنشان بالاتر است حق دارند با ایجاد ترس در دیگران به نوعی آنها را تنبیه کنند و در نهایت نیز حرف خود را پیش ببرند و در واقع اعمال قدرت کنند.
به گفته دکتر بابایی تنبیه می‌تواند لفظی، یا با تهدید و تحقیر همراه باشد. بنابراین از نظر روان شناختی تاثیرات مخرب و زیان باری به همراه دارد. چون به این ترتیب مساله ومشکل حل و علت اصلی اشتباه هم مشخص نمی‌شود. ضمن آنکه شخصیت فرد هم به نوعی تخریب می‌شود و زیر سؤال می‌رود.
اما در راهبرد دوم با بررسی رفتار اشتباه و برخورد هوشمندانه و آگاهانه می‌توانیم علت رفتارهای کودک یا هر فرد دیگری را که دچار اشتباه شده درک کنیم.
رفتار جایگزیناین روان شناس می‌گوید ما می‌توانیم مثلاً در مورد کودکی که بیش از حد تلویزیون تماشا می‌کند به دنبال جایگزینی باشیم تا به پر شدن خلاء و اتمام کار اشتباه او کمکی کرده باشیم. در غیر این صورت با عصبانیت و پرخاشگری فقط مقاومت کودک بیشتر می‌شود. ضمن آنکه تکرار رفتارهای اشتباه هم باعث می‌شود آستانه تحمل ما کمتر شود. به این ترتیب به تنبیه متوسل خواهیم شد.
یادگیری مشاهدهایبه گفته این روان شناس، مقوله مهم آن است که توجه داشته باشیم بچه‌ها از یادگیری مشاهده‌ای استفاده می‌کنند. یعنی نحوه برخورد خود ما با دیگران تأثیر زیادی بر رفتار کودکان دارد و اگر قصد اصلاح رفتار آنها را داریم باید ابتدا رفتار خودمان را اصلاح کنیم.
وقتی خود ما در ارتباط با دیگران خیلی زود متوسل به تنبیه می‌شویم کودکان هم یاد می‌گیرند تنبیه هم گزینه‌ای است که می‌توان از آن استفاده کرد.
آثار و عواقب تنبیهدکتر بابایی می‌گوید ما معمولاً به آثار و عواقب تنبیه آشنا نیستیم و نمی‌دانیم فردی که تحقیر و تنبیه می‌شود ممکن است در آینده چه آثار زیان‌باری برای او به دنبال داشته باشد.
فردی که مدام تنبیه می‌شود احساس درماندگی می‌کند، نمی‌تواند از خودش دفاع کند و احساس بی‌عرضه و ناکافی بودن می‌کند. بنابراین ما می‌توانیم یک رفتار اشتباه را اصلاح کنیم و جایگزین داشته باشیم، ضمن آنکه نباید فوراً دست به تنبیه و تحقیر دیگران بزنیم.
در واقع ما می‌توانیم بسترهای دیگری هم فراهم کنیم. یعنی با یافتن جایگزین‌های مناسب سعی در همدلی با دیگران داشته باشیم. ضمن آنکه اغلب با پیدا کردن ریشه اصلی مشکل می‌توانیم متوجه رفتارهای نامناسب دیگران شویم.
اصلاح رفتاربه گفته این روان شناس بعد از شناسایی علت رفتار دیگران و آگاهی ازخواسته‌ها و نیازهای آنها و همچنین همدردی در نهایت می‌توانیم متوجه شویم شاید تنبیه در ظاهر بتواند به صورت موقتی مساله‌ای را حل کند ولی آثار مخرب آن می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد. وقتی فردی با سیستم تنبیه بزرگ می‌شود خودش هم در هر سمتی به نوعی سعی در تنبیه دیگران دارد.
ضمن آنکه آن را در سطح جامعه نیز تعمیم خواهند داد چون راهبرد دیگری سراغ ندارند. در صورتی که با تاب‌آوری بیشتر متوجه می‌شویم شاید رفتارهای درست دیر نتیجه بدهد؛ ولی قطعاً هم مفیدتر است و هم به سلامت روان ما کمک خواهد کرد.
کد خبر 762209 برچسب‌ها تربیت معلمان کودکان والدینمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: تربیت معلمان کودکان والدین داشته باشیم روان شناس ضمن آنکه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۰۷۸۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
زندگی سالم و دیندارانه با مشاوره اسلامی
یکی از مباحث مهم دینی که در آیات قرآن به آن تاکید بسیار شده، مشورت با دیگران و استفاده از نظرات و رهنمودهای افراد خردمند و آگاه است. احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) نیز درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین و مهمترین سود مشورت با دیگران در این روایات، مشارکت و استفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات و خوشبختی است. به مناسبت نهم اردیبهشت، روز روانشناس و مشاور، درباره جایگاه مشاوره در دین اسلام با حجت الاسلام دکتر رضا مهکام، رئیس موسسه تخصصی یاوران سلامت روان و عضو هیات علمی گروه روانشناسی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی به گفتگو نشسته‌ایم.
اگر موافق باشید گفتگو را با بیان جایگاه و اهمیت مشاوره در دین مبین اسلام آغاز کنیم.
مشورت در اسلام جایگاه بسیار مهمی دارد. در آیات بسیاری از قران به اهمیت مساله مشورت اشاره شده شده و حتی یکی از سوره‌های این کتاب آسمانی، شوری نام دارد. برای نمونه خدا در آیه 38 سوره شوری می‌فرماید: «والذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلاة و امرهم شوری بینهم و مما رزقناهم ینفقون». یعنی کسانی که امر خدا را اطاعت می‌کنند و نماز را به پا می‌دارند و بین خودشان مشورت می‌کنند و از آنچه روزیشان کردیم انفاق می‌کنند. در آیه 159 سوره آل عمران نیز خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌فرماید: «و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله ان الله یحب المتوکلین». یعنی با مردم مشورت کن و پس از مشورت به هر نتیجه ای که رسیدی به خدا توکل به خدا کن.
در برخی از داستان‌های قران نیز به آثار و نتایج ارزشمند مشورت اشاره شده است؛ مثلا در داستان حضرت یوسف(ع)، وقتی عزیز مصر آن خواب خاص را می‌بیند، از اطرافیان خود مشورت می‌خواهد و در نهایت به سراغ حضرت یوسف(ع) می‌روند و آن حضرت، خواب را تفسیر می‌کند. در داستان حضرت سلیمان(ع) نیز وقتی از ملکه صبا دعوت می‌شود که پیش حضرت سلیمان(ع) برود، ملکه با بزرگان دربارش در این زمینه مشورت می‌کند.
احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین سود مشورت در روایات، مشارکت واستفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات است. طبیعی است که وقتی با چند نفر مشورت می‌کنیم این مشورت باعث می‌شود از دانش و تجربه و فکر آنها استفاده کنیم، تصمیمات بهتری بگیریم، سلامت روانمان بهتر حفظ شود و کارهایی که انجام می دهیم در مسیر سالم‌تری قرار گیرد. خداوند نیز در آیه 18 سوره زمر می‌فرماید: «الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولوالالباب»: کسانی که همه سخنان را گوش می‌کنند و بهترین رای را انتخاب می‌کنند، آنها را خدا هدایت کرده و صاحب خرد و دانش هستند. فایده دیگر مشاوره با دیگران، بنابر روایات، بحث هدایت است؛ یعنی خدا هدایت بنده را در ذهن دوستان و افراد عاقل و متخصص قرار داده و طبیعتا بهترین مسیرها را می‌توانیم در فضای مشورت پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه بنابر روایات کسانی که مشورت نمی‌گیرند به هلاکت می‌افتند یعنی با ندانم‌کاری خودشان را ازچاله به چاه می‌اندازند و فشارهای زیادی را متحمل می‌شوند. اگر بخواهیم عام تر نگاه کنیم، سلامت روان، خانواده سالم، ازدواج‌های سالم و در ادامه جامعه سالم در مسیر مشاوره گرفتن از افراد متخصص است؛ در واقع سالم و حتی دیندارانه زندگی کردن می‌تواند در گرو یک مشورت درست و به جا باشد.
در احادیث معصومین(ع) برای مشاور خوب چه ویژگی‌هایی بیان شده و در مقابل از مشورت با چه افرادی نهی شده است؟
در احادیث ویژگی‌های زیادی برای مشاور خوب و شایسته ذکر شده: نخستین ویژگی یک مشاور خوب در روایات معصومین(ع)، صاحب خرد و اندیشه بودن است؛ یعنی باید با کسی مشورت کنیم که از قوه تفکر و عقلانیت بالایی برخوردار باشد. طبیعی است که مشورت با فرد کم خرد نتیجه معکوس دارد و ما را از راه به در می‌کند. دومین ویژگی مشاور خوب، داشتن تخصص است یعنی باید در هر زمینه‌ای، از افرادی که تخصص کافی دارند مشورت بگیریم. سومین ویژگی یک مشاور خوب، متدین بودن اوست. منظور از متدین بودن، مومن و مقید بودن به آداب دینی است؛ در روایات گفته شده که فرد خداترس چون در مشورت با دیگران خدا را در نظر می‌گیرد تلاش می‌کند بهترین و سالم‌ترین مشورت را به افراد بدهد ولی فردی که از خدا نترسد ممکن است در مشورت خیانت کند. حتی در متن روایت آمده: فرد خداترس و متدین، مسیر سالم را معرفی خواهد کرد. ویژگی دیگر یک مشاور خوب در روایات، حر بودن یا آزاده بودن یعنی در قید و بند دیگران نبودن است. مثلا اگر مشاور وامدار فردی باشد ممکن است در فضای مشورت دچار مشکل شود. ویژگی پنجم، مؤاخات و برادری است.در روایات به عبارت «صدّیقا مؤاخیا» اشاره شده. یعنی با کسی مشورت کن که دوست و برادرگونه باشد؛ یعنی در قبال تو احساس مسئولیت بکند و از کنارت بی اعتنا نگذرد و این دلسوزی را فرد در درون خود داشته باشد.
همچنین در روایات از مشورت با افراد دروغگو ، ترسو است. بخیل، حریص و دمدمی ومتلون المزاج نهی شده است.
تفاوت مشاوره دینی با غیر دینی چیست و نسبت به آن چه مزایایی دارد؟
پرسش خوبی است؛ مشاورانی که تحصیلات آکادمیک دارند و از مباحث دینی بی اطلاعند، در راهنمایی افراد فقط از علم روانشناسی و مشاوره استفاده می‌کنند و بسیاری از جاها هم مباحثشان مفید و قابل استفاده است. اما طبیعتا افرادی که هم تخصص روانشناسی و هم دینی دارند، علاوه بر دانش روانشناسی از توصیه‌های دینی هم برخوردارند؛ اسلام دین کاملی است و در مورد سبک زندگی، فرزندپروری، خانواده‌داری، مدیریت استرس و بسیاری دیگر از مسائل توصیه های ارزشمندی دارد. مسلم است که این مباحث با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما هم عجین شده و با عمل به آنها زندگی سالم‌تری خواهیم داشت.
زهرا دلپذیر
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»